» سازمان ملل متحد، اهداف و ارکان آن

سازمان ملل متحد به چه منظوری به وجود آمد ؟
پس از جنگ جهانی اول دولت ها تصمیم گرفتند که یک نهاد بین المللی را برای جلوگیری از تکرار جنگ و حفظ صلح جهانی به وجود آورند؛ از این رو آنان اقدام به تشکیل جامعه ملل کردند. جامعه ملل یک سازمان بین المللی بود که وظیفه داشت صلح و امنیت را در جهان حفظ نماید و در صورت بروز هر گونه اختلافی بین دولتها این اختلافات را به صورت مسالمت آمیز حل نماید. این سازمان موفقیتهایی در جهت حفظ صلح و امنیت بینالمللی داشت ولی در کنار این موفقیتها، شکستهایی را نیز تجربه کرد.این شکست ها باعث شد که این سازمان نتواند اهداف خود را به صورت کامل محقق کند و با وقوع جنگ جهانی دوم، جامعه ملل دیگر نتوانست اقدامی در جهت صلح بین المللی انجام دهد و عملا حیات این سازمان به پایان رسید.
از علل شکست جامعه ی ملل می توان به موارد زیر اشاره نمود :
١- برخی از دولتهای عضو جامعه ملل، به میثاق جامعه ملل پایبند نبودند.
٢- جامعه ملل ضمانت اجراهای موثری برای رعایت تصمیماتش و قدرت کافی برای اجرا کردن اصول و قوانین خود نداشت.
پس از جنگ جهانی دوم و شکست جامعه ملل، دولت ها مجدداً تصمیم گرفتند که سازمانی جدید برای حفظ صلح و امنیت بینالمللی تشکیل دهند؛سازمانی که به سرنوشت جامعه ملل دچار نشود و بتواند امنیت را در سطح جهانی برقرار کند؛ بنابراین با کوشش دولت ها، سازمان ملل متحد به وجود آمد و این سازمان، با هدف حفظ صلح و امنیت بین المللی کار خود را شروع کرد.
مقر سازمان ملل و اعضای آن:
مقر اصلی سازمان ملل متحد، شهر نیویورک آمریکا است. همچنین دیگر نهاد های مهم این سازمان در ژنو (سوئیس)، لاهه (هلند) و وین واقع شده است.
در حال حاضر ١٩٣ دولت ،عضو سازمان ملل هستند. به علاوه دو کشور واتیکان و فلسطین نیز هنوز به سازمان ملل نپیوسته اند و این دو کشور، نقش ناظر را در این سازمان ایفا میکنند.
منشور سازمان ملل:
سند تشکیل دهنده سازمان ملل، منشور سازمان ملل نام دارد. این سند در تاریخ ۲۶ ژوئن ۱۹۴۵ میلادی در سان فرانسیسکو (آمریکا) پذیرفته شد و ۵۰ کشور آن را امضا کردند و در تاریخ ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ میلادی لازم الاجرا شد. همچنین اساسنامه دیوان بینالمللی دادگستری نیز ضمیمه سند مذکور می باشد.در این منشور کارکرد سازمان ملل و حقوق و وظایف این سازمان بیان شده است و دارای یک مقدمه و ۱۱۱ ماده می باشد.
اهداف سازمان ملل:
مهمترین اهداف سازمان ملل متحد عبارت است از:
- حفظ صلح و امنیت امنیت بینالمللی
- توسعه روابط دوستانه میان ملت ها بر اساس احترام به اصل حقوق برابر اشخاص و اتخاذ تصمیمات مختلف برای تقویت صلح جهانی
- همکاری بینالمللی در خصوص حل و فصل مسائل بینالمللی که دارای جنبه های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی یا بشر دوستانه هستند.
- ایجاد مرکزیتی برای هماهنگ نمودن دولت ها در جهت رسیدن به اهداف مذکور
اصول حاکم بر سازمان ملل:
علاوه بر اهدافی که سازمان ملل در جهت تحقق آن ها تلاش می کند، برخی اصول کلی نیز بر این سازمان و دولت های عضو حاکم است و دولت ها ملزم به رعایت این اصول می باشند .
در ادامه ی مطلب به مهمترین اصول حاکم بر سازمان ملل اشاره می کنیم:
- اصل برابری حاکمیت دولت های عضو
- اصل حسن نیت در برخورداری از حقوق و اجرای تعهدات
- اصل حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی
- اصل عدم توسل به تهدید یا زور
- اصل متعهد بودن دولت های غیر عضو به اجرای این اصول
- اصل کمک کردن به سازمان ملل و عدم کمک رساندن به دولت های متخلف
- اصل عدم دخالت سازمان در امور داخلی دولت ها
ارکان سازمان ملل
این سازمان ۶ رکن اصلی دارد که شامل مجمع عمومی، شورای امنیت، شورای اقتصادی اجتماعی، شورای قیمومت، دیوان بینالمللی دادگستری و دبیرخانه می شود.
مجمع عمومی مهمترین نهاد سازمان ملل است که قدرت تصمیم گیری درخصوص مسائل مهمی همچون حفظ صلح و امنیت، پذیرش اعضای جدید، اتخاذ تصمیم در خصوص بودجه سازمان و سرپرستی دیگر ارکان سازمان را بر عهده دارد.
شورای امنیت یکی دیگر از نهاد های اصلی این سازمان میباشد که دارای ۱۵ عضو است؛ ۵ عضو دایم که عبارتند از، آمریکا، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه و ۱۰ عضو غیردایم که به مدت ۲ سال توسط مجمع عمومی انتخاب میشوند.
مهمترین مسئولیت این شورا، حفظ صلح و امنیت بینالمللی می باشد. به علاوه شورای امنیت تنها نهادی است که صلاحیت تصمیم گیری در خصوص اقدامات اجرایی را دارد.
شورای اقتصادی اجتماعی نیز وظیفه رسیدگی به امور اقتصادی و اجتماعی را در سطح بین المللی بر عهده دارد. این شورا دارای ۵۴ عضو میباشد که این اعضا برای مدت سه سال از طرف مجمع عمومی انتخاب میشوند. از جمله وظایف شورای اقتصادی اجتماعی، بررسی مسائل اقتصادی و اجتماعی از قبیل ترویج سطح رفاه مردم جهان و کمک به اشتغال آن ها، ایجاد زمینه برای پیشرفت های اقتصادی، اجتماعی و تشویق احترام به حقوق بشر و آزادی های بنیادین می باشد.
شورای قیمومت نیز به عنوان یکی از ارکان مهم سازمان ملل به وجود آمد تا وظیفه ی کمک به پیشرفت ساکنان سرزمینهای تحت قیمومت و استقلال این سرزمینها را بر عهده بگیرد. در حال حاضر با توجه به اینکه سرزمین تحت قیمومت وجود ندارد، کار شورای قیمومت عملاً به پایان رسیده و این شورا تصمیم گرفته است که وظایف محولهی خود را به سایر ارگانهای سازمان ملل بهویژه مجمع عمومی واگذار کند و فقط بر حسب ضرورت تشکیل جلسه دهد. اعضای این شورا نیز فقط پنج عضو دائم شورای امنیت می باشند که صرفاً در مواقع ضروری به ایفای وظیفه در این شورا می پردازند.
دیوان بینالمللی دادگستری نیز رکن قضایی این سازمان است که اساسنامه آن ضمیمهٔ منشور سازمان ملل متحد است.
در آخر دبیرخانه ی سازمان ملل رکن دیگر این سازمان است که نهاد اداری آن محسوب می گردد و کارهایی همچون انجام عملیات حفظ صلح و میانجیگری در اختلافات بین المللی را انجام می دهد.